زنــگ‌ها بـرای كـــه بـه صـدا در مـی‌آیـد؟
‌٣٠درصد قتل‌های كشور خانوادگی است

ایسنا  : نگاهی گذرا به صفحه حوادث روزنامه‌ها، افزایش قتل در خانواده را نشان می‌دهد. باید پذیرفت كه قتل‌های خانوادگی، نمادی از افزایش بحران در خانواده‌هاست. امروزه این قبیل قتل‌ها به عنوان یك معضل اجتماعی شناخته می‌شوند و آنچه این پدیده را در كانون توجه قرار می‌دهد، عبارت پارادوكسیكال قتل خانوادگی است؛ با این توضیح كه در این نوع قتل، ماهیت و كاركرد خانواده در جامعه با قتل كه شدیدترین نوع خشونت است آمیخته شده و تركیب قتل خانوادگی را بوجود آورده است.

به گزارش ایسنا، افزایش تعداد قتل‌های خانوادگی در سال‌های اخیر، دستمایه‌ای برای واكاوی این پدیده خشونت بار است.

همواره در ذهن انسان، خانه مكانی امن برای حفظ و برآوردن نیازهای مادی و معنوی بشمار می‌آید اما هنگامی كه تبدیل به صحنه قتل و خشونت می‌شود، ذهن را به این سمت می‌كشاند كه خانواده جدید، در تحقق كاركردهای خود، دچار ضعف شده است؛ به نحوی كه دیگر قادر نیست نیازهای اعضا را به شكلی مطلوب تامین كند. این تامین نشدن نیازهای حیاتی برای اعضای خانواده، منجر به تنش و در نهایت قتل می‌شود.

در جدیدترین پرونده قتل خانوادگی در گلسار گیلان كه در22 آبان ماه امسال كشف شد، پسر 16 ساله‌ای به همراه دو تن از دوستانش خانواده‌ عمویش را به طرز فجیعی به قتل رساند و در یك وان حمام رها كرد.

اما آنچه كه مهم است شناسایی علل وقوع این‌گونه قتل‌هاست؛ اینكه چه می‌شود فردی در كانون خانواده به خود اجازه می‌دهد، دستان خود را به خون خواهر، برادر، همسر، فرزند، والدین و ... آغشته كند. موضوعی كه شاید بتواند از وقوع این پدیده مجرمانه به نحوی پیشگیری كند. در این راستا با تعدادی از جامعه‌شناسان، مسوولان انتظامی و رفتارشناسان به گفت‌وگو نشستیم تا ریشه‌های اصلی قتل‌های خانوادگی را مورد بررسی قرار دهند كه مشروح آن‌ها در ذیل می‌آید.

حدود30درصد قتلهای كشور خانوادگی است
قتل زن توسط شوهر بیشترین قتل‌های خانوادگی امسال

سرهنگ مصطفایی، معاون مبارزه با جرایم جنایی پلیس آگاهی ناجا در گفت‌وگو با ایسنا با بیان اینكه حدود 30 درصد از قتل‌های شش ماهه نخست سالجاری، خانوادگی است، گفت: سهم وقوع قتل‌ها خانوادگی بوسیله سلاح سرد در شش‌ماهه امسال حدود 47 درصد بوده است.

وی با بیان اینكه بیشترین قتلهای خانوادگی به وقوع پیوسته در شش‌ماهه امسال مربوط به قتل زن توسط شوهر است، افزود: در این مدت حدود 18 درصد از قتلهای خانواگی مربوط به قتل زن توسط شوهر بوده است.

مصطفایی اضافه كرد: علل حدود 36 درصد از قتلهای خانوادگی ناشی از اختلافهای خانوادگی و حدود 21 درصد دیگر ناشی از مسایل اخلاقی است.

24 درصد از قتل‌های استان تهران در شش‌ماهه امسال خانوادگی بود

سرهنگ عباس علی‌پور، رییس پلیس آگاهی استان تهران نیز به ایسنا گفت: 24 درصد از كل قتل‌های رخ داده در شش ماهه نخست سال جاری خانوادگی بوده است.

وی افزود: رفتارهای غیراخلاقی مهمترین علت بروز قتل‌های خانوادگی است.

رییس پلیس آگاهی استان تهران با بیان اینكه اختلافات مالی و اختلافات جزئی از دیگر عوامل مهم در بروز قتلهای خانوادگی بوده است، افزود: این مسایل نشان دهنده پایین بودن سطح فرهنگ خانواده‌ها است.

وی با اشاره به نقش مواد مخدر در بروز قتل در خانواده‌ها، تصریح كرد: استفاده از مواد مخدر و روانگردان‌ها نقش زیادی در تكروی‌های اجتماعی و بروز خشونت در خانواده‌ دارد.

علی‌پور به خانواده‌ها توصیه كرد: به مسایل و مشكلات روحی و روانی اعضای خانواده‌ توجه زیادی كنند، چرا كه بسیاری از جنایات ناشی از اختلالات روحی و روانی ناشناخته در افراد است.

وی با اشاره به بروز قتل‌های خانوادگی به دلیل مسایل ناموسی، تصریح كرد: اعضای خانواده‌ باید شئونات اخلاقی و اسلامی را در درون خانواده‌ رعایت كنند، چرا كه رعایت حد و مرزهای افراد سبب می‌شود كه روابط درون خانواده‌ مستحكم‌تر شود.

رییس پلیس آگاهی استان تهران بر ارتقای سطح آگاهی‌های والدین در مواجهه با ناهنجاری‌ها تاكید و در بررسی عوامل موثر در كاهش جرایم و قتلهای خانواده‌ عنوان كرد كه ترویج مسایل دینی و اخلاقی می‌تواند نقش بسزایی در كاهش این گونه جرایم داشته باشد.

زنگ خطر به صدا درآمده است

دكتر مجید ابهری، مشاور اجتماعی كمیسیون اجتماعی مجلس با تاكید براینكه براساس تحقیقاتی كه درگروه آسیب‌شناسی اجتماعی مركز مطالعات استراتژیك آریا درمورد «قتل خانوادگی» انجام شده است، به ایسنا گفت: 80 درصد قتل‌های خانوادگی بدون برنامه‌ریزی رخ می‌دهد درحالی كه قتل‌های خانوادگی بشدت خشن شده و این زنگ هشداری برای مسوولان است تا پیش از هم‌گیرشدن این مساله فكری برای آن بیاندیشند.

وی با بیان اینكه بیشترین «قتل‌های خانوادگی» به دلیل مسایل مالی و اختلافات قبلی رقم می خورد، با اشاره به قتلهای مربوط به زوجین به حضور شخص ثالثی در این ماجرا اشاره كرد و گفت: در 98 درصد از جنایات شخص ثالثی به عنوان شریك جرم و علت اصلی جنایت وجود دارد.

به گفته وی علت اكثر قتل مردها به رابطه غیراخلاقی زن با فرد سوم بر می‌گردد كه با خیانت به شوهر و مشاركت مرد دیگر، نقشه قتل شوهر طراحی و اجرا می‌شود.

ابهری با بیان اینكه اعتیاد و مصرف مواد روانگردان صنعتی عامل90 درصد از قتل والدین توسط فرزندان است. افزود: اعتراض والدین به شیوه زندگی و اعتیاد فرزندان و مسایل مالی برای تامین پول موادمخدر علت اصلی اینگونه جنایات است.

وی با بیان اینكه پژوهشگران مركز مطالعات استراتژیك آریا با مروری بر پرونده‌ قتل‌های سال 88 و 89 دریافته‌اند كه دراكثر قتلها مساله قصاوت و سنگدلی به وفور یافت می‌شود، خاطرنشان كرد: این فرایند رفتاری ناشی از بالا رفتن خشونت در جامعه است.

وی افزود: مثله كردن، آتش‌زدن جنازه كه در بسیاری از جنایات مشاهده می‌شود، نشان دهنده از بین رفتن قبح گناهان و جرایم در جامعه است.

ابهری با تاكید بر اینكه تجزیه و تحلیل هر یك از انواع قتل‌های خانوادگی می‌تواند از جنایات مشابه پیشگیری كند، گفت: قتل‌های خانوادگی به شدت خشن شده است و این زنگ هشداری برای مسوولان است، تا پیش از هم‌گیرشدن این مساله فكری برای آن بیاندیشند.

وی در مورد چرایی خشن شدن قتل‌ها، افزود: بالا رفتن خشونت، افزایش انزجار و تنفر از والدین موجب رقم خوردن این جنایات فجیع می‌شود.

بهانه‌های نخ نمای توجیه قتل در خانواده

دكتر مصطفی تبریزی، روانشناس نیز با بیان اینكه «غیرتی بودن» و «دفاع از آبروی خانواده‌» دو بهانه پوسیده برای توجیه قتلهای خانوادگی است از وضعیت سلامت روان افراد جامعه گله كرد و به ایسنا گفت: عوامل زیادی همچون فقر و مشكلات خانوادگی سبب ایجاد مشكلات روانی در فرد می‌شود كه در این میان عدم سلامت روان خود نقش مهمی در بروز قتل دارد.

وی با بیان اینكه عدم سلامت روان، تحمل فرد در حل مشكلات و درك محیط را كاهش می‌دهد، تصریح كرد: هنگامی كه فرد از سلامت روان برخوردار نباشد، دست به هر اقدامی می‌زند.

به گفته تبریزی، فقر اقتصادی و فرهنگی، ضعف قانونی، مسائل ناموسی مهمترین علل وقوع قتل در محیط خانواده است.

زمانی كه جوانان خود را با هم نوعان‌شان مقایسه می‌كنند، با فشارهای روانی روبرو می‌شوند كه آنان را در مقابل والدین‌شان قرار می‌دهد

سعید معیدفر، جامعه‌شناس نیز در این خصوص به ایسنا گفت: جامعه‌شناسان معتقدند در ایران به دلیل تاثیری كه نهادهای اجتماعی در تنظیم روابط افراد دارند، بیشترین بار مسوولیت در زمینه‌های شخصی، اقتصادی و فرهنگی بر دوش خانواده‌هاست.

این دانشیار گروه جامعه‌شناسی دانشگاه تهران، با بیان اینكه ریشه بیشتر آسیب‌ها در فقر است، اظهار كرد: زمانی كه جوانان خود را با هم نوعان‌شان مقایسه می‌كنند، با فشارهای روانی روبرو می‌شوند كه این موضوع آنان را در مقابل والدین‌شان قرار می‌دهد.

ضعف قانونی، فضا را برای بروز خشونت در خانواده فراهم می‌كند

دكتر امان‌الله قرائی‌مقدم، آسیب‌شناس نیز با استناد به اخبار مندرج در صفحات روزنامه‌ و رسانه‌های مختلف، گفت: خشونت‌های جسمی به ویژه خشونت در خانواده‌ و بروز قتل افزایش یافته است.

این آسیب‌شناس مسایل اجتماعی با اعلام اینكه ضعف قانونی، فضا را برای بروز خشونت در خانواده فراهم می‌كند، گفت: نبود فرهنگ مناسب و قوانین و مقررات مشخص، عدم حمایت‌های قضایی و وجود زمینه بروز خشونت در جامعه سبب شده است كه بسیاری از خشونت‌ها درخانواده‌ها به قتل تبدیل شود.

وی با بیان اینكه فقر، بیكاری و ناتوانی والدین در برآورده كردن نیازهای خانواده‌، توقعات نامعقول اعضای خانواده‌ و مشكلات روحی و روانی می‌تواند خشونت در خانواده‌ را افزایش دهد، گفت: ضعف و مشكلات قانونی سبب شده است، اعضای خانواده‌ به ویژه مرد و پسران فضا را برای اعمال خشونت در خانواده‌ باز ببینند.

قرائی مقدم با تاكید بر اینكه مسایل اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی در بروز خشونت در خانواده‌ نقش دارد، اظهار كرد: فرد در بیرون از خانواده‌ مورد خشونت اعضای جامعه قرار می‌گیرد و این خشونت را به داخل خانواده‌ سوق می‌دهد و سعی می‌كند انتقامش را از یكی از اعضای خانواده بگیرد.

این آسیب‌شناس مسایل اجتماعی با تاكید بر اینكه مسایل ناموسی یكی از دلایل عمده در بروز قتل‌های خانوادگی است، گفت: افراد به دلیل توهمات، تعصبات و گاها تصورات خود این اجازه را می‌دهند كه به بهانه دفاع از آبرو، شرف و حیثیت دست به قتل یكی از اعضای خانواده‌ بزنند.

وی با اشاره به اینكه اعتیاد نقش تاثیرگذاری در بروز قتل‌ در خانواده‌ ندارد، افزود: مصرف مواد مخدر به ویژه‌ مواد روانگردان باعث ایجاد توهم در فرد می‌شود و می‌تواند خشونت در هنگام قتل را افزایش دهد.

مشكلات روحی و روانی افراد مهمترین علت بروز قتل در خانواده است

دكترغلامرضاعلیزاده، آسیب‌شناسی مسایل اجتماعی نیز با بیان اینكه بروز قتل در خانواده‌ زنگ خطری برای اجتماع است، پیشنهاد كرد كه مسوولان هزینه‌های خشونت در خانواده را بالا ببرند تا افراد به دلیل ترس از عقوبت خود، به راحتی دست به این جنایت نزنند.

وی مشكلات روحی و روانی افراد را مهمترین علت بروز قتل در خانواده‌ عنوان كرد و به ایسنا گفت: متاسفانه برخی اقوام به دلیل نبود كنترلهای اجتماعی به خود اجازه می‌دهند دست به جنایت علیه خانواده‌ خود بزنند و در صورتی كه مراجع قضایی و كیفری برای پایان دادن به این رسم وارد میدان نشوند این چرخه همچنان ادامه می‌یابد.

علیزاده با تاكید بر اینكه باید قبل از درمان به فكر پیشگیری باشیم، به فرهنگسازی اشاره كرد و گفت: متاسفانه به این دلیل كه فرهنگسازی سخت و زمانبراست، مسئولان چندان به این امر مهم و حیاتی توجه نمی‌كنند، در حالی كه فرهنگسازی از طریق رسانه‌ها و آموزش و پرورش می‌تواند در كاهش خشونت نقش بسزایی داشته باشند.

ناراحتی‌های عصبی و پایین آمدن آستانه تحمل دلیل اصلی بسیاری از قتل‌هاست

دكتر حسین باهر، رفتارشناس با بیان اینكه بررسی جرم‌شناسانه این‌گونه قتل‌ها نیازمند مطالعه موردی پرونده‌هاست به ایسنا گفت: هر جرمی انگیزه متفاوتی دارد، اما به طور كلی می‌توان گفت كه ناراحتی‌های عصبی و پایین آمدن آستانه تحمل دلیل اصلی بسیاری از قتل‌ها است.

وی افزود: مشكلات اجتماعی و اقتصادی سبب شده است كه آستانه تحمل افراد كاهش یابد و افراد در اولین عكس‌العمل به آخرین راه فكر كند.

این رفتار شناس با تاكید بر اینكه افرادی دست به قتل اعضای خانواده‌ خود می‌زنند كه از جان گذشته هستند یادآور شد: این افراد به دلیل ناامیدی و عدم توكل به خدا، امیدی به آینده ندارند و سعی می‌كنند افرادی را كه مانع از فعالیت آنان شده‌اند را از بین ببرند.

وی با بیان اینكه درباره روابط اجتماعی استانداردی میان اعضای خانواده‌ وجود ندارد، توضیح داد: فاصله فرهنگی میان نسل‌ها سبب شده است كه والدین و فرزندان یكدیگر را درك نكرده و عدم این رابطه صحیح سبب شده است كه والدین یا فرزندان برای رسیدن به خواسته‌های خود دست به چنین خشونتی بزنند.

وی با بیان اینكه مسایل ناموسی از دیر باز مورد توجه مردم جامعه بوده است، افزود: غیرت و تعصب دو مساله قدیمی هستند كه از دیرباز در خانواده‌ها و مردم ایرانی وجود داشته است به طوری كه آنان با شعار «غیرتی بودن» به خود اجازه می‌دهند، دست به چنین خشونت‌هایی بزنند.

با وجود، تمام هشدارهای كارشناسان و انتشار آمار افرادی كه در خانواده كشته می‌شوند، شاید خلاهای قانونی درحمایت از خانواده، زمینه را برای بروز خشونت و قتل در خانواده فراهم كرده است پس جای سوال است كه آیا زمان آن نرسیده است كه دستگاه و سازمان‌های متولی دست بكار شود و بیش از پیش برای این مشكل درحال رشد چاره‌ای بیندیشند؟